Giáo sư Nguyễn Công Khanh. Ảnh: MT. |
Dưới đây là trao đổi của Vnexpress.net với tiến sĩ Khanh, Giám đốc trung tâm đảm bảo chất lượng và khảo thí, Đại học Sư phạm Hà Nội, người có nhiều kinh nghiệm tham gia xây dựng Bộ chuẩn ở các cấp học, nhất là giáo dục mầm non, về vấn đề này.
- Ông nghĩ gì khi biết tin Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Bộ chuẩn?
- Tôi ủng hộ việc đưa ra chuẩn này. Tôi cho rằng, việc xây dựng "Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi" là cần thiết. Ở mỗi độ tuổi đều cần có những căn cứ thăm dò và đánh giá. Hiện nay, ở rất nhiều nơi trên thế giới, từ Mỹ, Pháp... đến các nước trong khu vực như Campuchia đều đã áp dụng Bộ chuẩn cho trẻ em.
- Ông đánh giá thế nào về Bộ chuẩn này?
Tôi cho đây là bộ chuẩn khá công phu, có sơ sở khoa học và đã đi đúng hướng.
Trong Bộ chuẩn có nhiều tiêu chí rất tốt, xuất phát từ nghiên cứu, kinh nghiệm nước ngoài. Chẳng hạn: Nói được họ và tên, địa chỉ nhà hoặc số điện thoại, tên bố, mẹ của mình; có thể chia nhóm sự vật, hiện tượng cây cối, con vật; kể được địa điểm công cộng gần gũi; có khả năng hát đúng gia điệu bài hát đơn giản, có thể thể hiện xúc cảm phù hợp....
Tuy nhiên, trong Bộ chuẩn vẫn còn không ít "sạn".
Nếu được giáo dục đúng hướng, trẻ dễ dàng đạt chuẩn. Ảnh: Hoàng Hà. |
- Ông có thể nói cụ thể hơn về những "hạt sạn" ấy?
- Đầu tiên là có rất nhiều các tiêu chí đặt ra quá "cứng", quá chi tiết, nhất là trong lĩnh vực phát triển thể chất, mà không đưa ra được cơ sở xác đáng nên dễ gây hiểu lầm, tranh cãi.
Ví dụ như yêu cầu trẻ "chạy được liên tục 150 m không tính thời gian". Tại sao lại là 150 mà không nhiều hơn hay ít hơn? Điểm này ta có thể nói mềm mại hơn là "có thể chạy vài chục mét đến trăm mét".
Nên viết định tính bằng từ "có thể" có nghĩa là đứa trẻ này làm được, nhưng đứa trẻ kia không làm được, cũng không sao. Vì đây không phải là cuộc thi thể thao để bấm chính xác từng giây mà là quan sát để chứng minh "hành vi" đó có tồn tại hay không.
Hoặc không nên viết cứng "Ném và bắt được bóng đường kính 15 cm bằng hai tay" vì trẻ có thể ném bóng to hoặc nhỏ thì chỉ cần yêu cầu "Ném và bắt bóng bằng hai tay" là được... Hay chỉ số "có thể viết tên mình" có thể bỏ đi vì mâu thuẫn với khuyến cáo từ trước đến nay của Bộ Giáo dục là không nên dạy trẻ tập viết trước khi bước vào lớp một.
Điểm thứ hai, Bộ chuẩn này mất cân bằng giữa các chỉ báo. Có những chuẩn có tới 6,7 chỉ báo có chuẩn chỉ có 2. Nên khống chế mỗi mục chỉ có 3,4 chỉ báo đắt nhất, những cái không thể lượng hóa được thì không nên đưa vào.
Việc xác định trẻ phải đạt 50-60% các tiêu chí cũng không nên bởi mỗi em có một thiên hướng và tốc độ phát triển riêng nên việc được mức thấp hơn như thế cũng không sao. Chuẩn đưa ra là để có một định hướng giáo dục các em tốt hơn.
Ngoài ra, trước khi đem áp dụng vào thực tế, Bộ chuẩn này cần phải qua giai đoạn thử nghiệm rồi nhận phản hồi để hoàn thiện hơn. Nếu được mời là người phản biện, tôi sẵn sàng nhận xét, chỉ ra rõ ràng từng điểm nào là hợp lý, chưa hợp lý trong bộ chuẩn này.
Ngoài ra, việc thiết kế Bộ chuẩn này thiếu một số chỉ báo quan trọng, cần thiết khác như chỉ báo giao thông chẳng hạn...
- Có một số phụ huynh nói rằng, bình thường con họ được cho là rất thông minh, lanh lợi nhưng khi tính điểm theo chuẩn thì không đạt 50%. Vậy phải chăng so với thực tế Bộ chuẩn quá cao và chưa phù hợp?
- Chúng ta cần phải hiểu chuẩn chỉ là một thước đo, là định hướng để hướng đến, mong muốn đạt được, chứ không hẳn nhất định phải thế. Các bậc phụ huynh cũng cần xác định việc đưa ra các tiêu chí để đánh giá và cụ thể hóa thành những biểu hiện có thể quan sát là cần thiết. Và nếu trẻ không đạt một chỉ báo hay một tiêu chí nào đó thì cũng hoàn toàn bình thường.
Việc trẻ thông minh nhưng không đạt chuẩn thì cũng không có gì khó hiểu. Trẻ không đạt chỉ đơn giản vì các em chưa được dạy theo những chỉ báo, tiêu chí trong chuẩn, chưa được người lớn giáo dục theo những chương trình này bao giờ.
Bộ chuẩn hướng trẻ đến sự phát triển toàn diện, từ thể chất đến tinh thần, trí tuệ, quan hệ xã hội... Và nhờ đó bố mẹ có hướng dạy dỗ con tốt hơn cũng như họ sẽ đưa con tới trường mầm non chứ không phải giữ ở nhà cho ông bà trông nom. (Ông bà không được chuẩn bị để giáo dục trẻ đúng hướng, gây khó khăn cho giáo dục tiểu học.)
Nếu để trẻ được học hỏi thông qua trải nghiệm, trò chơi thì việc đạt chuẩn này với một trẻ bình thường là hoàn toàn có thể.
- Nhưng điều này cũng cho thấy nếu so sánh thì Bộ chuẩn với trình độ của trẻ và chương trình giáo dục hiện hành có độ vênh rất lớn?
- Điều này đúng nhưng cũng hoàn toàn bình thường. Chuẩn là cái đề ra để cố gắng đạt đến. Vì thế các chương trình giáo dục phải thiết kế lại, đầu tư cơ sở vật chất để làm sao hướng đến chuẩn.
Tuy nhiên, khi ban hành Bộ chuẩn, Bộ Giáo dục phải có hướng dẫn kèm theo, về cách dạy, giáo cụ học... Ngoài ra, cũng cần có hướng dẫn với từng vùng, địa phương cụ thể bởi rõ ràng, những chuẩn này sẽ rất đơn giản với thành thị, nông thôn nhưng nhiều tiêu chí lại quá xa vời với các em ở miền núi, nhất là dân tộc thiểu số.
Theo tôi, Bộ nên tăng cường đối thoại với phụ huynh, với nhà trường để mọi người hiểu đưa ra một chuẩn để đánh giá trẻ, có định hướng giáo dục trẻ từ bậc mầm non là cần thiết.
Minh Thùy