Thiện 21 tuổi, là "ca sĩ" hát hội chợ và đám ma tại quận 4, TP HCM. Sinh ra với diện mạo con trai nhưng từ nhỏ Thiện luôn nhận mình là nữ, thích mặc váy, trang điểm và muốn được gọi danh xưng nữ giới. Vuốt mái tóc dài ngang lưng, Thiện cho biết từ khi nhận ra giới tính thật của mình, bạn luôn mong được phẫu thuật để trở thành phụ nữ thực sự. Vì gia đình khó khăn, thu nhập của bản thân mỗi tháng chỉ 3 triệu đồng nên Thiện không đủ tiền ra nước ngoài phẫu thuật.
"Em tiết kiệm tiền để mua hormone chích. Mọi người bảo làm như thế nguy hiểm, nhưng chỉ có cách đó em mới được trở nên nữ tính thôi". Mấy ngày qua nghe bạn bè trong giới bàn nhau về đề xuất mới của Bộ Y tế có thể cho phép thực hiện chuyển đổi giới tính tại Việt Nam, Thiện vui mừng bảo đó là điều em ao ước từ rất lâu.
"Nếu pháp luật cho phép thực hiện chuyển đổi giới tính trong nước sẽ giúp chúng em tiết kiệm rất nhiều chi phí so với ra nước ngoài phẫu thuật, đồng thời tránh rủi ro về sức khỏe", Thiện nói và chia sẻ thêm: "Em mong sớm đến ngày đó để được phẫu thuật".
Jessica (thứ hai từ phải qua) cùng các bạn chuyển giới trong buổi hội thảo "Cơ thể của tôi, quyền của tôi" nhằm kêu gọi phúc lợi cho người chuyển giới. Ảnh: Thi Trân. |
Nguyễn Hữu Toàn (nick name là Jessica), chuyển giới từ nam sang nữ ở Thái Lan trở về đã gặp nhiều rắc rối tại sân bay. Nhân viên hải quan không cho cô lên máy bay bởi diện mạo không phù hợp với giấy tờ là giới tính nam. Cuối cùng Jessica phải nhờ người bảo lãnh.
Từ khi về nước, cô gái chuyển giới gặp nhiều khó khăn. Sự bất nhất về ngoại hình với tên gọi và giới tính trong giấy tờ gây phiền toái khi giao dịch ngân hàng, xét nghĩa vụ quân sự, thủ tục bệnh viện... Jessica kể, vì lý do ấy, nhiều bạn bè của cô sau khi sang Thái Lan phẫu thuật chuyển giới trở về nước đã bị xuất huyết nhưng bệnh viện tại Việt Nam từ chối tiếp nhận. Một số trường hợp đã tử vong khi không kịp trở lại Thái Lan điều trị.
Jessica bày tỏ niềm vui khi các nhà làm luật đề cập vấn đề này trong dự thảo Luật Dân sự sửa đổi. Điều cô mong mỏi nhất là có những cơ sở y tế chăm sóc sức khỏe và tư vấn các vấn đề đặc thù cho người chuyển giới. "Mong mọi người hiểu được cảm giác khổ sở như thế nào khi tâm hồn là con gái nhưng mỗi sáng thức dậy là con trai. Tôi không thể chịu đựng nổi nên phải chấp nhận đau đớn, tốn tiền chỉ để thay đổi mình. Mong xã hội và pháp luật nhìn nhận, mở lối cho chúng tôi", người đã phẫu thuật chuyển giới này tâm sự.
Cả nước hiện có khoảng 500.000 người giới tính không trùng với giới tính mong muốn, diện mạo là nam nhưng trong nghĩ mình là nữ và ngược lại. Khoảng 1.000 trường hợp đã ra nước ngoài chuyển đổi giới tính.
Bà Đinh Hồng Hạnh, cán bộ pháp lý, Trung tâm ICS (Tổ chức làm vì quyền lợi của người đồng tính, song tính, chuyển giới), nhìn nhận phẫu thuật chuyển giới là nhu cầu thực tế đang diễn ra phổ biến. Pháp luật chưa cho phép nên nhiều người phải sang nước ngoài thực hiện với chi phí cao gấp 8-10 lần. Khi về nước họ lại gặp rất nhiều khó khăn về giấy tờ nhân thân bởi thông tin giới tính không trùng khớp với diện mạo mới. Những người không có điều kiện thì tự tiêm hormone, silicon hoặc phẫu thuật chui ở những nơi chưa được cấp phép, tiềm ẩn nhiều rủi ro về sức khỏe. Thực tế từng xảy ra nhiều trường hợp tử vong.
Khảo sát về "Nhu cầu pháp lý của người Chuyển giới" do Viện nghiên cứu Kinh tế - Xã hội và môi trường (iSEE), Trung tâm ICS và Cơ quan Phát triển quốc tế Mỹ (USAID) thực hiện năm 2014, với 230 mẫu phỏng vấn trực tiếp ở Hà Nội và TP HCM. Kết quả cho thấy 78,1% người chuyển giới mong muốn phẫu thuật chuyển giới. 11,1% đã phẫu thuật ít nhất một bộ phận trên cơ thể (ngực, cơ quan sinh dục hoặc cả hai). Trong đó 100% các ca phẫu thuật liên quan tới bộ phận sinh dục thực hiện ở nước ngoài, 83,3% ca cấy và cắt bỏ ngực thực hiện trong nước.
Để giải quyết thực trạng trên, dự thảo Luật Dân sự sửa đổi đưa ra hai phương án. Thứ nhất là không thừa nhận việc chuyện đổi giới tính. Thứ hai là cho phép thực hiện, nhưng chỉ trong một số trường hợp đặc biệt được cơ quan có thẩm quyền cho phép.
Bày tỏ ý kiến về vấn đề này, Nguyễn Thiện Trí Phong, một người chuyển giới từ nữ sang nam, làm giáo viên tại TP HCM, cho rằng nếu áp dụng phương án một sẽ vô tình đẩy người chuyển giới ra ngoài sự bảo vệ của pháp luật, nhất là khi kết hôn, xin con nuôi. Phương án 2 có phần cởi mở hơn, song vẫn rất mơ hồ. Cần quy định rõ "trường hợp đặc biệt" như thế nào và "cơ quan có thẩm quyền" là cơ quan nào. Thực tế việc này phụ thuộc rất nhiều vào cảm tính của nhân viên tiếp nhận và giải quyết hồ sơ.
Phong đang trong quá trình điều trị hormone chứ chưa phẫu thuật chuyển đổi. Anh hy vọng việc cho phép thực hiện chuyển đổi giới tính ở Việt Nam sẽ tạo điều kiện cho mình và các bạn trong cộng đồng được sống với giới tính mong muốn, song song đó là đổi tên trong giấy tờ cho phù hợp giới tính mới.
Theo thầy giáo trẻ, cho phép chuyển giới ngoài việc bảo vệ quyền được là chính mình của người chuyển giới, còn đảm bảo quyền được chăm sóc sức khỏe, giảm kỳ thị, giảm tệ nạn xã hội do người chuyển giới gây ra. Đồng thời ngành y tế có thêm một dịch vụ mới, hạn chế "chảy máu tiền tệ".
Để đảm bảo phẫu thuật chuyển giới được quản lý chặt chẽ, không theo "phong trào" bà Đinh Hồng Hạnh đề xuất Việt Nam nên tham khảo mô hình Quy trình Chuyển giới hoàn chỉnh trong hai năm tại Mỹ. Theo đó, người muốn chuyển giới cần được tham vấn với bác sĩ tâm lý để xác nhận giới tính thật, sau đó dùng liệu pháp hormone, làm bài kiểm tra cuộc sống thực rồi mới phẫu thuật chuyển đổi giới tính nếu muốn.
Tâm sự của người chuyển giới
Thi Trân