Thời gian trước, khi đi đâu bảo bé chào ai, ạ ai là bé nghe ngay, làm ngay. Nhưng gần đây, bé trở nên rất lỳ, mẹ có nhắc thế nào cũng không chịu chào hỏi người lớn khi gặp. Tôi đã thử khuyên bảo con nhẹ nhàng, rồi thủ thỉ nói với con về việc này như "nếu con không chào chú A khi gặp thì mẹ buồn, mẹ thấy xấu hổ"... Những lúc đó bé tỏ ra hiểu và nghe lời, nhưng lần sau khi đi chơi, cháu vẫn không chịu chào hỏi... Tôi không biết nên làm gì với con. (Nguyễn Thị Thảo)
Trả lời
Việc trẻ đã hình thành một thói quen nhưng sau đó không chịu thực hiện thói quen đó phần lớn là bởi hành vi đó của trẻ không được củng cố hoặc trẻ muốn sử dụng hành vi xấu để thu hút sự chú ý của cha mẹ.
Trong rất nhiều trường hợp ở những gia đình khác, khi trẻ mới hình thành một hành vi tốt (ví dụ như chào ông, bà, bác) cha mẹ và mọi người thường rất chú ý vào trẻ và khen là "con/cháu ngoan quá" một cách rất nồng nhiệt. Đây là điều củng cố cho hành vi chào của trẻ.
Dần dần, khi hành vi chào đã trở thành một thói quen, cha mẹ và người lớn thường có xu hướng ít thể hiện cảm xúc hơn với cháu bằng lời và bằng cử chỉ, thậm chí còn không chú ý đến việc cháu chào hỏi người khác. Điều này làm cho trẻ cảm thấy hụt hẫng và không thực hiện hành vi này nữa với 2 mục đích: (1) không được khen ngợi và củng cố nên không làm, (2) khi không làm thì bố mẹ lại chú ý đến mình (cho dù là sự chú ý tiêu cực).
Thường thì đây là một biểu hiện bình thường ở các em thể hiện nhu cầu muốn được bố mẹ quan tâm, chú ý. Nó hay xảy ra vào các giai đoạn như có một biến cố nào đó trong gia đình làm cho trẻ cảm thấy mất an toàn hoặc mất sự quan tâm (điển hình là trường hợp mẹ có thêm em bé, bố mẹ chuyển công tác nên lịch làm việc thay đổi, cháu phải đi nhà trẻ hoặc gia đình có người thân mới mất).
Cách thức để giúp trẻ có lại được thói quen tốt trước hết là phải gần gũi, tạo cảm giác an toàn và thoải mái cho các em. Thứ đến là phải luôn chú ý đến hành vi tích cực của các em để khen thưởng kịp thời.
Thạc sĩ Trần Thành Nam
Trung tâm hỗ trợ tâm lý cộng đồng SPC