Vợ chồng tôi vay anh trai 20 cây vàng vào năm 2003 giá khoảng 8,5 triệu/cây, tính ra tiền tổng cộng là 170 triệu. Đến 2009, giá vàng tăng nhanh, khoảng 17,5 triệu/cây, vợ chồng quyết định trả nhưng anh trai không lấy vì chưa có nhu cầu và hơn nữa, tôi biết anh trai tôi cũng khó khăn quyết định lấy giá nào cho hợp tình hợp lý. Sau mấy lần đề nghị vẫn chưa chốt lại trong khi giá vàng tiếp tục đi lên, tôi quyết định mua luôn 20 cây với giá 28,5 triệu/cây để đó đỡ phải suy nghĩ. Sau đó, 2 anh em gặp nhau và đi đến thống nhất anh lấy 20 nghìn USD (giá trị lúc đó tương đương 390 triệu) thay vì 20 cây. Một năm sau, anh trai tôi cần tiền để giải quyết công việc, tôi đưa cho anh 20 cây vì lúc đó tôi không có tiền USD. Anh trai bán với giá 32 triệu/cây, tương đương 640 triệu.
Theo như suy nghĩ của vợ tôi, anh trai sẽ trả lại cho vợ chồng tôi số tiền chênh lệch sau khi bán vàng so với giá USD tại thời điểm bán như thỏa thuận. Nhưng tôi thì nghĩ khác, vì vợ chồng tôi vay 20 cây thì trả 20 cây như vậy là xong nếu xét về lý, còn về tình, anh trai trả lại cho vợ chồng tôi bao nhiều là quyền của anh ấy. Tôi rất khó xử trong tình huống này, xét cả tình lẫn lý. Tôi suy nghĩ nhiều bạc hết cả tóc.
Tôi hiểu vợ tôi muốn lấy phần chênh lệch đó để trả bớt nợ tại ngân hàng, vì hiện tại vợ chồng tôi hàng tháng vẫn phải còng lưng ra làm để trả nợ gốc lẫn lãi vay ngân hàng. Tôi biết anh trai sẽ trả lại một phần nhưng bao nhiêu thì chưa chốt lại trong khi vợ tôi muốn phải dứt điểm chuyện này. Cách gì vừa hợp lý, vừa hợp tình để không mất tình anh em cũng như ảnh hưởng tình cảm vợ chồng? (Khanh)
Trả lời
Cuộc sống khó có khi nào tuân theo quy luật của tự nhiên vì tâm lý con người thay đổi. Khi tâm lý con người thay đổi thì hành vi của họ cũng thay đổi theo. Để tránh sự thay đổi phức tạp, đa phần chọn cách “cưa đứt, đục suốt”, có nhiều người chọn cách rõ ràng trắng ra trắng đen ra đen nhưng vẫn xuất hiện cùng lúc cả đen lẫn trắng. Đây là vấn đề khó và phức tạp buộc người ta phải cân nhắc trong cách ứng xử.
Trong trường hợp của bạn về vấn đề người anh cho vay vàng mà không lấy lãi là người tốt. Bạn không thể đem so sánh việc trả lãi so với giá vàng tăng cao vì đây là hai lĩnh vực khác nhau. Nếu giá vàng xuống thấp thì ai sẽ là người thiệt? Trong kinh doanh cần sáng suốt để vượt qua những sự bất trắc như vàng tăng hoặc bớt giá luôn đòi hỏi sự nhạy cảm ở mỗi người.
Trước hết bạn không nên suy nghĩ về tiền hay USD nữa và nói với vợ mình “mình vay vàng thì trả vàng, khi mình trả anh chưa nhận tức là mình còn nợ vàng anh ấy, nếu anh là người chắc lép thì không cho vay như thế”. Nếu bạn không tự dứt điểm bằng quan điểm rõ ràng “vay vật trả vật” thì vấn đề sẽ phức tạp. Còn việc anh bạn có nói trả cho 20 nghìn USD nhưng bạn chưa trả ngay lúc đó thì cái sai này thuộc vợ chồng bạn, vì thế vật nay vẫn là vàng. Việc làm rõ từ tư tưởng mình bao giờ cũng giúp bản thân sáng suốt để vượt qua khó khăn.
Riêng việc “hy vọng anh trai trả lại” cần tế nhị. Bạn nên tìm người trung gian lên tiếng giúp và nói “lúc này bạn khó khăn, còn nợ ngân hàng… vì thế đang cần anh giúp đỡ”. Bằng sự tế nhị và khéo léo của người trung gian sẽ giúp bạn nói ra những điều khó nói, nhưng lưu ý đây chỉ là “hy vọng” chứ không phải là “tất yếu”. Bạn vẫn chuẩn bị tâm lý để không đẩy “hy vọng” quá tầm kiểm soát mà dẫn đến mâu thuẫn anh em, còn việc “hy vọng” đến đâu tùy người anh quyết định và nhờ sự khéo léo của người trung gian.
Chúc bạn vượt qua khó khăn.
GS.TS. Vũ Gia Hiền
Hội Khoa học Tâm lý Giáo dục TP HCM